کنجد (1)، گیاهی است یک ساله با ارتفاع حدود یک متر که قسمت انتهای ساقه آن پوشیده از کرک است. برگ های آن بیضی، باریک و نوک تیر است. نام علمی کنجد، “sesamun indicum” است.
گل های آن به رنگ سفید، یا قرمز، به طور تک تک در کناره برگ های قسمت انتهای ساقه ظاهر می شوند. کنجد، یکی از بهترین دانه های روغنی است؛ دانه های کنجد به رنگ های سفید، زرد، خاکستری و سیاه و قرمز است که نوع سفید این دانه ها، از همه مرغوب تر است.
کنجد، یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی روغنی جهان است و از زمان های قدیم در ایران کشت می شود و زمانی که از صادرات مهم کشور به شمار می رفت. کشت کنجد در مناطق گرمسیری کشور مانند استان های خوزستان، سیستان و بلوچستان، جیرفت و فارس متداول است و در استان مازندران هم به دلیل تنوع کشت کنجد به صورت زراعت اصلی در بهار و یا به صورت کشت مخلوط همراه با پنبه در بهار و همچنین به عنوان کشت دوم بعد از برداشت غلات بسیار مورد توجه کشاورزان منطقه است و از سوی دیگر کاربرد روزافزون روغن استحصالی از این گیاه در صنعت موجب افزایش تقاضا برای افزایش سطح زیرکشت آن است. وطن اصلی کنجد، آفریقا است ولی به سرعت از طریق آفریقا در هندوستان و چین پراکنده و به مراکز ثانوی، انتشار پیدا کرده است. البته شواهد و دلایلی وجود دارد که منطقه افغانستان و ایران را به موطن گونه هایی از کنجد معرفی می کند. در حال حاضر چین، بزرگ ترین تولید کننده کنجد در دنیا است. هندوستان و حبشه از نظر تولید، بعد از چین قرار دارند.
مصرف اصلی دانه کنجد در تهیه حلوا و شیرینی پزی است. روغن کنجد، برای طبخ مواد خوراکی مختلف، در تهیه عطرها و به عنوان حلال در داروسازی مصرف می شود.
کنجد، گیاهی گرمادوست و روزکوتاه است و به هوای گرم و نور فراوان احتیاج داشته و به حرارت پایین حساس است. با این حال، هوای بسیار گرم بیش از40 درجه سانتی گراد موجب نقصان تشکیل کپسول ها می شود و در واقع حرارت مطلوب برای رشد کنجد، حدود 27 درجه سانتی گراد است. تولید کنجد در نواحی با حداقل 150 روز بدون یخبندان امکان پذیر است. این گیاه اساسا یک محصول خاص مناطق گرمسیری تلقی می شود. کنجد معمولا در مناطقی با ارتفاع کمتر از یک هزار متر از سطح دریا می روید، هرچند که برخی از انواع آن ممکن است در ارتفاعات بالاتر نیز قادر به رشد باشند. کنجد به عنوان یک محصول مقاوم به خشکی و گرما شناخته شده است و لیکن برای تولید و عملکرد بالا به رطوبت احتیاج دارد. به زیادی رطوبت خاک و عدم تهویه نسبتا حساس است و به همین جهت کنترل آبیاری کنجد ضرورت است. کنجد مقاوم به خشکی است. در انواع خاک ها، رشد می کند مشروط بر آنکه از نظر تهویه و زهکشی محدودیتی وجود نداشته باشد. با این حال خاک های دارای بافت متوسط را ترجیح می دهد. کنجد به شوری خاک، غیرمقاوم است و اسیدیته خنثی را ترجیح می دهد……